در دروس پیشین به­ طور خلاصه مطالبی درباره آنالیز نمودار شمعی ژاپنی صحبت کردیم، هم­اکنون می­خواهیم کمی عمیق­تر شده و با جزئیات بیشتری به آن بپردازیم. ابتدا مروری سریع بر مطالب گذشته خواهیم داشت.

معاملات شمع ژاپنی

زمانی که گودزیلا هنوز یک مارمولک بامزه کوچولو بود، ژاپنی­ها نسخه سنتی آنالیز فنی مخصوص به خود را برای معامله برنج داشتند. درست است، برنج.

یک کارگزار غربی به نام استیو نیسون، این تکنیک سری به نام «شمع­های ژاپنی» را «کشف کرد» و مکانیسم آن را از یکی از همکاران ژاپنی خود یاد گرفت. استیو در مورد این نمودارها تحقیق کرد، مطالعه کرد، با آن­ها زندگی کرد و به‌تدریج مطالبی درباره آن­ها نوشت. کم­کم، این تکنیک سری در دهه 90 محبوبیت یافت. مخلص کلام اینکه بدون وجود استیو نیلسون، احتمالاً نمودارهای شمعی هرگز شناخته نمی­شد. استیو نیلسون، آقای شمعی است.

خب، پس این شمع­های ژاپنی چیست؟

بهترین راه برای توضیح، استفاده از شکل است:

شمع­های را می­توان برای هر بازه زمانی – یک روز، یک ساعت، نیم ساعت – به کار برد. آن­ها برای توصیف تغییر قیمت در بازه زمانی مشخص استفاده می­شوند.

شمع­های ژاپنی متشکل از باز شدن، بالا، پایین و بسته شده بازه زمانی انتخابی هستند.

• اگر بسته شدن بالای باز شدن باشد، شمع توخالی (که معمولاً با رنگ سفید نشان داده می­شود) کشیده می­شود.
• اگر قیمت بسته شدن پایین­تر از باز شدن باشد، شمع توپر (که معمولاً با رنگ مشکی نشان داده می­شود) کشیده می­شود.
• قسمت توخالی یا توپر شمع، «بدنه اصلی» یا بدنه نامیده می­شود.
• خطوط بالا و پایین بدنه، نشان­دهنده دامنه بالا/پایین هستند و سایه نام دارند.
• رأس سایه بالایی، «حداکثر» نام دارد.
• انتهای سایه پایینی، «حداقل» نام دارد.

بدنه های جذاب

شمعها نیز همانند انسانها، سایزهای مختلفی دارند. و در معامالت بازار ارز، هیچ شیطنتی بهتر از دید زدن بدنه های شمعها نیست! بدنه های بلند، نشانه خرید یا فروش فراوان هستند. هرچه بدنه بلندتر باشد، فشار خرید یا فروش شدیدتر است. این بدان معناست که یا خریداران یا فروشندگان قویترند و کنترل را به دست گرفتهاند. بدنه های کوتاه نشانه فعالیت بسیار کم خرید یا فروش است. شمع های سفید بلند، نشان دهنده فشار فراوان خرید هستند. هرچه شمع سفید بلندتر باشد، بسته شدن در باالی باز شدن از آن دورتر است. این نشان میدهد که قیمتها از زمان باز شدن تا بسته شدن به شدت افزایش یافته اند و خریداران زیاد هستند.  شمع های مشکی بلند، نشاندهنده فشار فراوان فروش هستند. هرچه شمع مشکی بلندتر باشد، بسته شدن در پایین باز شدن از آن دورتر است. این نشان میدهد که قیمتها از زمان باز شدن به شدت کاهش یافته اند و فروشندگان زیاد هستند. سایه های مرموز سایه های باال و پایین در شمع های ژاپنی، سرنخهای مهمی درباره جلسه معامالتی ارائه میدهند. سایه های باال، نشان دهنده حداکثر قیمت جلسه و سایه های پایین، نشان دهنده حداقل قیمت جلسه هستند. شمعهایی که دارای سایه های بلند هستند، نشان میدهند که معامالت پس از زمان باز شدن و بسته شدن به خوبی پیش رفته اند. شمع هایی که دارای سایه های کوتاه هستند، نشان میدهند که اکثر معامالت به زمان باز شدن و بسته شدن نزدیک بوده اند.اگر سایه باالیی شمع، بلند و سایه پایینی آن کوتاه باشد بدان معناست که خریداران قیمت فروش باالتری داشتهاند اما به دالیل مختلف، فروشندگان وارد شده و قیمتها را پایین آورده تا قیمت بسته شدن نزدیک به قیمت باز شدن جلسه باشد. اگر سایه پایینی شمع، بلند و سایه باالیی آن کوتاه باشد بدان معناست که فروشندگان قیمتها را پایین آورده اند اما به دالیل مختلف، خریداران وارد شده و قیمتها را باال برده تا قیمت بسته شدن نزدیک با قیمت باز شدن جلسه باشد.

Spinning Tops

این نوع شمع­های ژاپنی دارای سایه بالایی بلند، سایه پایینی بلند و بدنه­های اصلی کوچک هستند.

این الگو نشان­دهنده تردید و دودلی بین خریداران و فروشندگان است.

بدنه اصلی کوچک (خواه توخالی، خواه توپر) نشان­دهنده تحرکات اندک از زمان باز شدن تا بسته شدن است و سایه­ها نشان­ می­دهند که خریداران و فروشندگان با یکدیگر درگیر بوده­اند اما هیچ‌یک نتوانسته­اند در موضع قدرت قرار گیرند.

باوجوداینکه باز و بسته شدن جلسه با تغییرات اندکی همراه بوده اما در این مدت، قیمت­ها به طرز قابل­توجهی بالا رفته و پایین آمده­اند. هیچ‌یک از خریداران و فروشندگان در موضع قدرت قرار نگرفته­اند و نتیجه مساوی شده است.

اگر در طول روند صعودی، spinning top تشکیل شود معمولاً بدان معناست که خریداران زیادی باقی نمانده­اند و احتمالاً مسیر برعکس خواهد شد.

اگر در طول روند نزولی، spinning top تشکیل شود معمولاً بدان معناست که فروشندگان زیادی باقی نمانده­اند و احتمالاً مسیر برعکس خواهد شد.

ماروبوزو (Marubozu)

آهنگ این واژه، وردهای جادوگران را تداعی می­کند، نه؟ «شما تا ابد به نفرین ماروبوزو دچار خواهید شد!» خوشبختانه این­گونه نیست. ماروبوزو بدان معناست که بدنه­ها هیچ سایه­ای ندارند. بسته به اینکه بدنه شمع پر یا خالی باشد، حداکثر و حداقل قیمت با زمان باز شدن و بسته شدن برابر است. در شکل زیر، دو نوع ماروبوزو نشان داده شده است.

ماروبوزوی سفید دارای بدنه سفید بلند و بدون سایه است. قیمت باز شدن برابر با حداقل قیمت است و قیمت بسته شدن برابر با حداکثر قیمت است. این یک شمع صعودی است و نشان می­دهد که خریداران کل جلسه را تحت کنترل داشته­اند. این شمع معمولاً قسمت اول الگوی دنباله صعودی (bullish continuation) یا برعکس شدن روند صعودی (bullish reversal) است.

ماروبوزوی مشکی دارای بدنه مشکی بلند و بدون سایه است. قیمت باز شدن برابر با حداکثر قیمت است و قیمت بسته شدن برابر با حداقل قیمت است. این یک شمع نزولی است و نشان می­دهد که فروشندگان تغییرات قیمت در کل جلسه را تحت کنترل داشته­اند. این شمع معمولاً نشان­دهنده دنباله صعودی یا برعکس شدن روند صعودی است.

دوجی (Doji)

قیمت باز شدن و بسته شدن شمع­های دوجی برابر است یا حداقل اینکه بدنه­های آن­ها بسیار کوتاه است. بدنه دوجی باید به‌اندازه­ای کوچک باشد که به­صورت یک خط باریک دیده شود. شم­های دوجی نشان­دهنده تردید یا کشمکش برای کسب موقعیت برتر بین خریداران و فروشندگان است. قیمت­ها در طول جلسه، به سمت بالا و پایین­تر از قیمت باز شدن حرکت می­کنند اما در همان قیمت یا بسیار نزدیک به آن بسته می‌شوند. هیچ‌یک از خریداران و فروشندگان کنترل را به دست نمی­گیرند و نتیجه برابر خواهد بود.

شمع­های دوجی، چهار نوع خاص دارند. اندازه سایه­های بالایی و پایینی متغیر است و درنتیجه شمع­ها به شکل صلیب، صلیب برعکس یا علامت جمع هستند.

وقتی دوجی در نمودار شما نمایان می­شود، حتماً به شمع­های قبلی توجه کنید.

اگر دوجی پس از مجموعه­ای از شمع­ها با بدنه توخالی بلند (مانند ماروبوزوهای سفید) شکل بگیرد، نشان می­دهد که خریداران خسته و ضعیف شده­اند. برای اینکه افزایش قیمت ادامه پیدا کند، به خریداران بیشتری نیاز است اما دیگر خریداری وجود ندارد! فروشندگان آماده­اند و در پی فرصتی هستند تا وارد شوند و مجدداً قیمت­ها را کاهش دهند.

اگر دوجی پس از مجموعه­ای از شمع­ها با بدنه توپر بلند (مانند ماروبوزوهای مشکی) شکل بگیرد، نشان می­دهد که فروشندگان خسته و ضعیف شده­اند. برای اینکه کاهش قیمت ادامه پیدا کند، به فروشندگان بیشتری نیاز است اما همه خریداران رفته­اند! خریداران برای انجام معاملات ارزان، هجوم می­آورند.

درحالی‌که به دلیل عدم وجود فروشندگان جدید، روند نزولی در حال کاش است، قدرت خرید بیشتری برای تثبیت برگشت قیمت­ها لازم است. به دنبال شمع سفید برای بستن در بالای باز شدن شمع­ مشکی بلند باشید.

در دروس بعدی به بررسی الگوی خاص شمع ژاپنی و تفسیر آن خواهید پرداخت. امیدواریم، با پایان این درس، نحوه تشخیص انواع مختلف الگوهای شمعی بازار ارز را یاد بگیرید و بر مبنای آن، تصمیمات معاملاتی عاقلانه ­ای اتخاذ کنید.

با استفاده از الگوهای تک شمعی می­توانید بازگشت­های بالقوه بازار را شناسایی کنید.

در اینجا چهار الگوی تک شمعی پایه را به شما معرفی خواهیم کرد:

الگوی چکشی و مرد بالای دار (Hammer and Hanging Man)

الگوهای چکشی و مرد بالای دار دقیقاً شکل هم هستند اما بسته به تغییر قیمت قبلی، معنایی جداگانه دارند. هر دو دارای بدنه­های کوچک (مشکی یا سفید)، سایه­های پایینی بلند و سایه­های بالایی کوتاه یا بدون سایه بالایی هستند.

الگوی چکشی، یک الگوی بازگشتی صعودی است که در روند نزولی شکل می­گیرد. وجه‌تسمیه آن، این است که بازار درصدد است تا با چکش قیمت­ها را بالا ببرد.

وقتی قیمت در حال سقوط است، چکش­ها نشان می­دهند که پایان نزدیک است و قیمت به­زودی افزایش خواهد یافت. سایه پایینی بلند نشان­دهنده این است که فروشندگان قیمت­ها را پایین­تر برده­اند اما خریداران بر فشار فروش غلبه کرده و قیمت­ها را نزدیک به زمان باز شدن، بسته‌اند.

مشاهده الگوی چکشی بدان معنا نیست که باید به­صورت خودکار دستور خرید را تنظیم کنید! شواهد دیگری نیز لازم است تا تصمیم خود را عملی کنید.

یکی از نمونه­های معمول این شواهد، مشاهده شمع سفید در سمت راست الگوی چکشی است که بالاتر از قیمت باز شدن، بسته شود.

معیارهای شناسایی:

• سایه، دو یا سه برابر بلندتر از بدنه اصلی است.
• سایه بالایی کوتاه است یا سایه بالایی ندارد.
• بدنه اصلی روی انتهای بالایی محدوده معاملاتی است.
• رنگ بدنه اصلی اهمیتی ندارد.

الگوی مرد بالای دار، یک الگوی بازگشتی نزولی است که سطح مقاومت قوی و بالا را نشان می­دهد. وقتی قیمت­ در حال افزایش است، نشان می­دهد که تعداد فروشندگان از خریداران پیشی می­گیرد. سایه پایینی بلند نشان می­دهد که فروشندگان قیمت­ها را پایین آورده­اند. خریداران کمی قیمت را بالا برده­اند اما تنها توانسته­اند به قیمت باز شدن نزدیک شوند.

این یک هشدار است زیرا نشان می­دهد که خریداری وجود ندارد تا جنبش لازم را برای ادامه افزایش قیمت­ها ایجاد کند.

معیارهای شناسایی:

• سایه پایینی، دو یا سه برابر بلندتر از بدنه اصلی است.
• سایه بالایی کوتاه است یا سایه بالایی ندارد.
• بدنه اصلی روی انتهای بالایی محدوده معاملاتی است.
• رنگ بدنه اصلی اهمیتی ندارد اما بده مشکی نزولی­تر از بدنه سفید است.

الگوی چکشی و ستاره دنباله­دار برعکس (Inverted Hammer and Shooting Star)

الگوی چکشی و ستاره دنباله­دار برعکس نیز هیچ تفاوت ظاهری ندارند. تفاوت آن­ها زمانی مشخص می­شود که در روند نزولی قرار داشته باشید یا روند صعودی. هر دو شمع دارای بدنه کوچک (توپر یا توخالی)، سایه­های بالایی بلند و سایه­های پایینی کوتاه یا بدون سایه پایینی هستند.

الگوی چکشی برعکس زمانی نمایان می­شود که قیمت در حال سقوط بوده و احتمال بازگشت وجود دارد. سایه بالایی بلند آن نشان می­دهد که خریداران قصد دارند، قیمت­ها را بالا ببرند.

البته، فروشندگان متوجه شدند که خریداران چه نقشه­ای دارند و گفتند «وای، نه!» و تلاش کردند تا قیمت را مجدداً کاهش دهند.

خوشبختانه، خریداران صبحانه مفصلی خورده بودند و موفق شدند قیمت­ها را نزدیک به زمان باز شدن، ببندند. چون فروشندگان نتوانستند قیمت­ها را پایین­تر از این ببندند، می­توان فهمید که هرکس قصد فروش داشته، تا الآن فروخته. و اگر فروشنده­ای باقی نمانده باشد، پس چه کسی مانده؟ خریداران.

الگوی ستاره دنباله­داری برعکس، یک الگوی بازگشتی نزولی است که ظاهری شبیه به الگوی چکشی برعکس دارد اما وقتی قیمت­ها در حال افزایش هستند شکل می­گیرد. شکل آن نشان می­دهد که قیمت­ها در پایین­ترین وضعیت خود باز شده­اند، افزایش یافتند اما بازهم به انتها کشیده شدند. این بدان معناست که خریداران تلاش کردند تا قیمت را افزایش دهند اما فروشندگان با حضور خود آن­ها را خلع سلاح کردند. این قطعاً یک نشانه نزولی است زیرا دیگر خریداری باقی نمانده و همه آن­ها کشته شده ­اند.

شمع­ های فروبرنده (Engulfing Candles)

الگوهای صعودی فروبرنده (bullish engulfing pattern)، الگوهای دو شمعی هستند که نشان می­دهند احتمالاً حرکت افزایشی قدرتمندی در راه است. این الگو وقتی نمایان می­شود که یک شمع صعودی بزرگ­تر بعد از یک شمع نزولی قرار گیرد.

شمع دوم، شمع نزولی را در خود «فرومی­برد». این بدان معناست که خریداران خود را آماده می­کنند و احتمالاً حرکت افزایشی قدرتمندی پس از روند نزولی اخیر یا دوره تثبیت (period of consolidation) در راه است.

از سوی دیگر، الگوهای نزولی فروبرنده (bearish engulfing pattern)، در نقطه مقابل الگوی صعودی قرار دارد. این الگو وقتی نمایان می­شود که یک شمع نزولی بعد از یک شمع صعودی قرار گیرد و کاملاً آن را در خود «فروبرد». این بدان معناست که فروشندگان قدرتمندتر از خریداران هستند و باید منتظر حرکت کاهشی قدرتمندی را بود.

الگوهای سر انبری و ته انبری (Tweezer Bottoms and Tops)

الگوهای سر انبری و ته انبری، الگوهای بازگشتی دو شمعی هستند. این الگوی شمعی معمولاً پس از روند صعودی یا روند نزولی طولانی­مدت نمایان می­شود و حاکی از وقوع یک بازگشت است.

همان­طور که می­بینید، شکل این شمع­ها مانند انبر است!

چه شگفت ­انگیز!

کارآمدترین انبرها دارای ویژگی­های زیر هستند:

• اولین شمع همانند روند کلی است. اگر قیمت بالا رود، اولین شمع باید صعودی باشد.

• دومین شمع مخالف با روند کلی است. اگر قیمت بالا رود، دومین شمع باید نزولی باشد.
• سایه­های شم­ها باید به یک اندازه باشند. حداکثرهای الگوهای سر انبری باید برابر باشند و حداقل­های الگوهای ته انبری باید برابر باشند.

ستاره­ های شب و صبح

ستاره صبح و ستاره شب، الگوهای سه شمعی هستند که معمولاً در پایان یک روند یافت می­شوند. آن­ها الگوهای بازگشتی هستند که ویژگی­های زیر را دارند:

1. اولین شمع، یک شمع صعودی است که بخشی از روند صعودی اخیر است.
2. شمع دوم دارای بدنه کوچکی است که نشان می­دهد تردیدهایی در بازار وجود دارد. این شمع ممکن است صعودی یا نزولی باشد.
3. شمع سوم تأییدیه­ای است که بازگشت صورت گرفته زیرا فراتر از نقطه میانی اولین شمع بسته می­شود.

سه سرباز سفید و سه کلاغ سیاه

الگوی سه سرباز سفید وقتی نمایان می­شود که سه شمع صعودی بلند به دنبال روند نزولی دیده شوند و نشانه بازگشتی است که صورت گرفته است. این الگوی سه شمعی یکی از قدرتمندترین و واضح­ترین نشانه­های صعودی است، خصوصاً وقتی‌که پس از یک روند نزولی طولانی و یک دوره کوتاه تثبیت اتفاق بیفتد.

اولین سرباز، شمع بازگشتی نام دارد. این سرباز یا ب روند نزولی خاتمه می­دهد یا حاکی از این است که دوره تثبیت پس از روند نزولی پایان یافته است.

در الگوی صحیح، شمع دوم بزرگ­تر از شمع اول است. همچنین باید نزدیک به حداکثر قیمت بسته شود و دارای فتیله بالایی کوتاه یا بدون فتیله بالایی باشد.

الگوی سه سرباز سفید زمانی کامل می­شود که شمع سوم حداقل به‌اندازه شمع دوم باشد و دارای سایه­ای کوتاه یا بدون سایه باشد.

الگوی سه کلاغ سیاه، دقیقاً مخالف الگوی سه سرباز سفید است. این الگو وقتی نمایان می­شود که سه شمع نزولی به دنبال روند صعودی قدرتمندی دیده شوند و نشانه بازگشتی است که صورت گرفته است. بدنه شمع دوم باید بزرگ­تر از بدنه شمع اول باشد و باید دقیقاً در حداقل قیمت خود یا بسیار نزدیک به آن بسته شود. درنهایت، بدنه شمع سوم باید هم­اندازه یا بزرگ­تر از بدنه شمع دوم باشد و دارای سایه پایینی بسیار کوتاه یا بدون سایه پایینی باشد.

الگوهای Three Inside Up and Down

الگویThree Inside Up ، یک الگوی بازگشت روند است که در انتهای یک روند نزولی دیده می­شود. این الگوی سه شمعی نشان می­دهد که احتمالاً روند نزولی پایان یافته و روند صعودی تازه­ای آغاز شده است. این الگو باید دارای ویژگی­های زیر باشد:

1. اولین شمع باید در انتهای روند نزولی مشاهده شود و شمع نزولی بلندی باشد.
2. شمع دوم باید حداقل به نقطه میانی شمع اول برسد.
3. سومین شمع باید بالاتر از حداکثر قیمت اولین شمع بسته شود تا ثابت شود که خریداران بر قدرت روند نزولی غلبه کرده­اند.

در مقابل، الگوی Three Inside Down، در رأس یک روند صعودی دیده می­شود. این الگوی سه شمعی نشان می­دهد که احتمالاً روند صعودی پایان یافته و روند نزولی تازه­ای آغاز شده است. این الگو باید دارای ویژگی­های زیر باشد:

1. اولین شمع باید در رأس روند صعودی مشاهده شود و شمع صعودی بلندی باشد.
2. شمع دوم باید حداقل به نقطه میانی شمع اول برسد.
3. سومین شمع باید پایین­تر از حداقل قیمت اولین شمع بسته شود تا ثابت شود که فروشندگان بر قدرت روند صعودی غلبه کرده­ اند.